Keuzes die we als samenleving maken over AI: Lessen van de Romeinen. 

Het verhaal van de spoorbreedte die is besloten door Romeinse wagenbouwers lijkt zo toevallig dat het doet denken aan het butterfly effect. Het butterfly effect houdt in: Een kleine keuze in het verleden, kan schijnbaar willekeurige en onvoorziene effecten hebben in de toekomst. Het butterfly effect komt vaak voor in films over tijdreizen, waarbij een kleine aanpassing in het verleden bij terugkomst in het heden zorgt voor een compleet andere wereld. De keuze voor 1435 mm is met zekerheid niet genomen om dat het de beste breedte is voor treinen, die bestonden immers nog niet.

Ik ben er van overtuigd dat de samenleving momenteel op het punt staat om de ‘breedte’ van kunstmatige intelligentie te bepalen. De keuzes die we maken over het gebruik van AI in onze samenleving, van wetgeving tot ethische overwegingen, zullen eeuwenlang gevolgen hebben en misschien zelfs de standaard zetten voor nieuwe technologieën ver in de toekomst. In veel gevallen dempt men de put wanneer het kalf verdronken is, en zal er pas wetgeving ontstaan voor nieuwe vormen van kunstmatige intelligentie nadat de schadelijkheid ervan duidelijk wordt.

“In veel gevallen dempt men de put wanneer het kalf verdronken is”

Denk aan de dilemma’s rondom sociale media en smartphones in het klaslokaal. Moeten scholen wel of niet telefoons toestaan? De algoritmes achter sociale media zijn ontzettend verslavend, en het gemiddelde puber brein is niet gewapend tegen deze enorme krachten. De mentale gezondheid van jongeren gaat al jaren achteruit, en de invloed van smartphones en problematisch gebruik van sociale media lijkt steeds duidelijker een oorzaak van mentale problemen. Een bekende uitspraak is: “We moeten niet bang zijn dat slimme algoritmes de wereld over nemen, we moeten bang zijn dat algoritmes nog niet slim zijn en de wereld al hebben overgenomen.”. In een poging tot het vasthouden van aandacht van gebruikers om zoveel mogelijk advertenties te verkopen hebben de bedrijven achter sociale media potentieel de hersenen van een gehele generatie beschadigd: het klinkt logisch om hier als overheid maatregelen tegen te nemen.

We moeten niet bang zijn dat slimme algoritmes de wereld over nemen, we moeten bang zijn dat algoritmes nog niet slim zijn en de wereld al hebben overgenomen.

Anderzijds is sociale media onderdeel geworden van de samenleving, en als kinderen op scholen niet worden voorbereid op de echte wereld, waar op dan wel? Het wel of niet toestaan van smartphones op scholen is een voorbeeld van een keuze die invloed zullen hebben op hoe nieuwe generaties hun breinen ontwikkelen. Naar mijn inzien is het beste dit soort keuzes niet binden te maken en continue te herzien: er kan nog van alles veranderen en het is onbekend wat voor ongewenst effecten er plaatsvinden door bepaalde zaken toe te staan of juist niet toe te laten. Toch is het uiterst belangrijk om als maatschappij een goede manier te hebben om keuzes te maken. Dus los van welke keuze er wordt gemaakt is het essentieel om onderzoek te doen naar de gevolgen, en op basis daarvan bij te sturen. Hiervoor is het belangrijk te experimenteren met beleid voor nieuwe technologieën en te blijven investeren in solide wetenschappelijk aanpak voor het vinden van wat de beste strategieën zijn voor de samenleving.

Doordat de keuzes die nu gemaakt worden nog jaren invloed zullen hebben is het essentieel om bewuste en geïnformeerde beslissingen te nemen. Bijsturen is vaak nog mogelijk, maar het is goed om te realiseren dat elke keuze in meer of mindere maten permanente gevolgen kan hebben. We kunnen ons geen willekeur of toeval veroorloven als het gaat om technologie die de basis van onze samenleving kan hervormen. In zekere zin moeten we leren van de Romeinse werklieden, die waarschijnlijk nooit hadden kunnen voorzien hoe hun keuze voor een afstand tussen de wielen potentieel standaarden voor onze moderne trein infrastructuur zou vormen. Het is mogelijk slimmer om onze maatschappij zo in te richten dat we kunnen bijsturen op wat werkt, en niet op wat is ontstaan door toeval?

Naar mijn inzien zou het goed zijn als we als samenleving structureel investeren in onderzoek naar de invloed van technologie en beleid dat kan helpen de negatieve effecten te verminderen: problemen oplossen voordat ze ontstaan en oorzaken aanpakken in plaats van later symptomen proberen te genezen. Om goed keuzes te maken over kunstmatige intelligentie zijn er niet niet alleen machine learning specialisten nodig, daarnaast is het uiterst belangrijk dat ook experts uit gebieden waarop er invloed is zich mengen in het debat: Van onderwijs tot aan rechters, en van flitsbezorgers tot aan advocaten.

We zouden er wijs aan doen te leren van de Romeinen: Ondanks hun historische en technologische prestaties, ging het Romeinse rijk uiteindelijk ten onder. Als we willen dat onze samenleving een langere en succesvollere toekomst tegemoet gaat, moeten we alle beschikbare kennis benutten en weloverwogen beslissingen nemen.