Gebruikt de Tweede Kamer ondanks een ‘verbod’ toch generatieve modellen om te schrijven (of reflecteren ze vaker)? 

Generatieve AI is als de uitvinding van het toetsenbord of van de pen: weigeren ermee te leren werken is een goede manier om boventallig te worden. Voor rijksambtenaren is er in veel gevallen een verbod op het gebruik van deze tools, maar houden de ambtenaren zich er ook aan? En hoe verandert onze taal door deze nieuwe technologie? Sinds de opkomst van generatieve modellen zoals ChatGPT in november 2022 is het duidelijk dat de manier waarop mensen teksten produceren aanzienlijk is veranderd. Dit zie je niet alleen in de inhoud, maar ook in het gebruik van specifieke woorden. Op het internet is bekend dat woorden zoals ‘delve’ en ‘intricate’ veel populairder zijn geworden. Dit intrigeerde me: zouden we een soortgelijke trend kunnen ontdekken in Nederlandse teksten?

Het viel me laatst op dat generatieve AI vaak woorden gebruikt die te maken hebben met reflectie en ergens in duiken. Denk aan woorden zoals ‘reflecteert’ en ‘duiken’. Om dit verder te onderzoeken, besloot ik een analyse uit te voeren op een grote collectie Nederlandse teksten, met als bron meer dan 160.000 documenten van de Tweede Kamer, geautomatiseerd verzameld vanaf 2019 via opendata.tweedekamer.nl. De beslissing om het gebruik van generatieve AI door rijksambtenaren in veel gevallen te verbieden, maakte het extra interessant om te kijken naar taaltrends sinds de lancering van dergelijke AI-modellen.

Uit de analyse bleek dat het gebruik van de woorden ‘reflectie’ en ‘reflecteren’ niet alleen in absolute termen is toegenomen, maar ook relatief. Er was alleen wel al een toenemende trend zichtbaar, en het tijdsbestek is niet groot genoeg om definitieve conclusies te trekken wat de oorzaak is. Wat wel duidelijk is, is dat ambtenaren meer “reflecteren” en “reflectie” schrijven, zowel relatief als absoluut. In het tweede kwartaal van 2022 (Ruim voor ChatGPT werd gelanceerd) werd het woord ‘reflectie’ ongeveer 1 op 11 keer gebruikt. In het tweede kwartaal van 2024 is dit ongeveer 1 op 7 keer, wat aanzienlijk vaker is.

Het doet vermoeden dat rijksambtenaren stiekem toch generatieve modellen gebruiken, maar zo opvallend als de voorbeelden die ik noemden in het Engels is het zeker niet. Ambtenaren lijken dus minder bang dan de bewindslieden en gingen toch aan de slag met de technologie. Het zou een interessant gegeven zijn als ambtenaren meer durven dan bewindslieden, zeker aangezien onze premier binnenkort een ambtenaar is (of was?). Als iemand die veel werkt met AI denk ik overigens niet dat verbieden een oplossing is; dat is teveel de kop in het zand steken. Er zijn natuurlijk redenen om voor een verbod te kiezen, zoals angst voor het uitlekken van gevoelige informatie naar Amerikaanse servers. Echter, de e-mail die het verbod in werking stelde is waarschijnlijk verzonden met Microsoft-software op een Microsoft-server. Het blijft ironisch dat dezelfde overheid al jaren massaal zijn data naar Microsoft aan het overzetten is dit ook een risico vindt. Het is alsof je de voordeur dicht spijkert om dieven buiten te houden, terwijl je in je achtertuin gratis je spullen weggeeft.